การเพาะเห็ด 3/4 : การทำเชื้อเห็ด
หัวเชื้อ หมายถึงเส้นใยเห็ดบริสุทธิ์ที่เลี้ยงไว้บนเมล็ดธัญญพืชหรือวัสดุหมักที่ผ่านการนึ่งฆ่าเชื้อแล้วเพื่อให้เส้นใยมีปริมาณมากขึ้น สำหรับนำไปเพาะ ซึ่งจะสะดวกกว่าการนำเส้นใยที่ขึ้นอยู่บนอาหารวุ้นไปใช้เพาะ
จากผลการวิจัยปรากฏว่า มีวัสดุหลายอย่างหาได้ง่ายและใช้ทำหัวเชื้อได้เป็นอย่างดีเช่น ข้าวฟ่าง ข้าวเปลือก ข้าวโพด ลูกเดือย ข้าวสาลี
จากผลการวิจัยปรากฏว่า มีวัสดุหลายอย่างหาได้ง่ายและใช้ทำหัวเชื้อได้เป็นอย่างดีเช่น ข้าวฟ่าง ข้าวเปลือก ข้าวโพด ลูกเดือย ข้าวสาลี
วิธีทำหัวเชื้อเห็ด
เริ่มด้วยการนำวัสดุที่นิยมใช้ได้แก่ ข้าวฟ่าง ข้าวสาลี หรือข้าวเปลือกมาเลือกเอาเมล็ดที่เสียออกเสียก่อน แล้วแช่น้ำ 1 คืน ยกเว้นข้าวเปลือก หลังจากแช่น้ำแล้วจะต้องห่อผ้าขาวบางทิ้งไว้ที่มีความชื้นสูงให้เมล็ดงอกเสียก่อน น้ำที่แช่ควรเปลี่ยนบ่อยๆเพื่อกันบูด จากนั้นนำมาต้มหรือนึ่ง (นิยมต้มมากกว่านึ่งเพราะสามารถเพิ่มธาตุอาหารเข้าไปได้) จนเมล็ดนิ่ม หากใช้ข้างฟ่างต้องรออยู่จนกว่าจะมีเมล็ดบาน 15-20% หรือเพียงใช้มือบีบดูจะต้องนิ่มทั้งเมล็ด ถ้าภายในยังแข็งอยู่แสดงว่ายังใช้ไม่ได้ น้ำที่ใช้ต้มเมล็ดข้าวถ้าเป็นน้ำสกัดจากมันฝรั่งกับถั่วเขียวจะช่วยให้เส้นใยเห็ดเจริญเติบโตได้ดี วิธีการทำน้ำสกัดดังกล่าวใช้มันฝรั่ง 100 กรัม กับถั่วเขียว 50 กรม ต้มในน้ำ 1 ลิตร สกัดเอาแต่น้ำแล้วนำไปใช้ต้มเมล็ดข้าว
เมื่อเมล็ดนิ่มดีแล้วให้รีบนำมาผึ่งลมในตะแกรง หรือกระด้งที่รองด้วยผ้าจนเมล็ดหมาดหรือใช้มือจับจะรู้สึกอุ่นๆมีความชื้นไม่มากนัก จากนั้นนำไปกรอกใส่ขวดแบนประมาณครึ่งหนึ่งของขวด แล้วเช็ดปากขวดให้สะอาด ปิดจุกสำลี หุ้มกระดาษและรัดยาง นำไปนึ่งฆ่าเชื้อด้วยหม้อนึ่งความดันที่อุณหภูมิ 121.50C (ความดัน 15 ปอนด์/ ตารางนิ้ว) ใช้เวลาประมาณ 30-45 นาที นึ่งเสร็จทิ้งไว้ให้เย็น ก่อนทำการเพาะเชื้อลงไปจะต้องเขย่าเมล็ดข้าวให้กระจายเสียก่อน เพื่อให้เมล็ดข้าวกระจายมีความชื้นสม่ำเสมอตลอด แล้วจึงตัดอาหารวุ้นที่มีเชื้อเห็ดใส่ลงไปหรือจะถ่ายต่อจากหัวเชื้อก็ได้
หลังจากเพาะเชื้อแล้ว ควรบ่มเชื้อไว้ในห้องมืดที่มีอากาศถ่ายเทได้สะดวกสำหรับอุณหภูมิที่พอดหมาะขึ้นอยู่กับชนิดของเห็ดเช่นเห็ดฟาง เห็ดถั่ว ประมาณ 34 - 38 องศาเซลเซียส เห็ดหูหนู เห็ดนางรมประมาณ 28 - 36 องศาเซลเซียส เห็ดหอม เห็ดฝรั่ง ประมาณ 24 - 26 องศาเซลเซียส ระยะเวลาที่เส้นใยของเห็ดเริ่มเดินจนถึงก้นขวด แตกต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดและพันธุ์ของเห็ด เช่นเห็ดฟาง เห็ดถั่วใช้เวลาประมาณ 5 - 7 วัน เห็ดนางรม เห็ดหูหนูบางสายพันธุ์ 10 - 15 วัน เห็ดหูหนูขาว 7 - 10 วัน เห็ดหอม เห็ดฝรั่ง 20 - 30 วัน
เมื่อเส้นใยของเห็ดเดินเต็มจนถึงก้นขวดแล้วให้รีบนำไปใช้ ก่อนใช้เขย่าขวดจนเมล็ดที่ติดหลุดออกจากกัน ถ้าหากยังไม่ใช้หุ้มขวดด้วยถุงพลาสติก เก็บไว้ในตู้เย็น หรือเก็บไว้ในห้องมืดที่ไม่ร้อนจัด
อนึ่งจะต้องรีบใช้หัวเชื้อก่อนที่เส้นใยจะแก่ ซึ่งสังเกตได้จากสีของเส้นใยเห็ดจะเปลี่ยนจากสีขาวเป็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาล หรือมีจุดเล็กๆเกิดขึ้น แสดงว่าแก่เกินไปเสียแล้ว หากนำไปใช้ก็ไม่ได้ผล
เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
- การเพาะเห็ด 1/4 : การทำอาหารวุ้น
- การเพาะเห็ด 2/4 : การคัดเลือกดอกเห็ดและการแยกเนื้อเยื่อ
- การเพาะเห็ด 4/4 : การทำเชื้อเห็ดฟาง
- การเพาะเห็ดโอง
- เห็ดโคนญี่ปุ่น (Yanagi)
- เห็ดหลินจือ
- เห็ดหอม (Shitake)
- เห็ดกับไรดีด
- การถนอมรักษาเห็ดแบบอิตาเลียน
- เห็ดพิษ, การทดสอบ, และการปฐมพยาบาล
- ใช้ไม้ก่อ เพาะเห็ดหอม
- คำถามคำตอบเกี่ยวกับเห็ด