เห็ดกับไรดีด

ไรดีด

เป็นแมลงชนิดหนึ่งมีขนาดเล็กมาก เพศเมีย มีลำตัวขาวใส ยาวเพียง 0.103 มิลลิเมตร กว้าง 0.058 มิลลิเมตร หัวและท้ายมน ขาสั้น ส่วนปากโผล่ออกจากส่วนของลำตัวเล็กน้อย ตอนท้ายของลำตัวจะมีขนเส้นใหญ่ยาวและแข็งแรง 1 คู่ ทำหน้าที่ดีดให้ตัวกระโดดได้ไกลถึง 6-10 เซนติเมตร ขาคู่แรกมีขนาดใหญ่และแข็งแรงกว่าขาคู่อื่นๆ ตัวเต็มวัยมีอายุได้นาน 2-3 วัน ส่วน เพศผู้ มีลำตัวยาว 0.094 มิลลิเมตร และส่วนกว้างขนาด 0.065 มิลลิเมตร แต่จะแตกต่างกับเพศเมียอย่างชัดเจนที่ไม่มีขนแข็งยาวและแหลมที่ส่วนท้ายสุดของลำตัว และมองเห็นอวัยวะเพศอยู่บริเวณส่วนกลางของลำตัว หากอาศัยกล้องจุลทรรศน์ เพศผู้มีอายุได้นาน 3-5 วัน เพศเมียเมื่อสมบูรณ์เต็มที่จะเริ่มมีไข่ หลังจากผสมพันธุ์แล้วจะฟักออกเป็นตัวและอาศัยอยู่ในตัวของแม่อีก 24 ชั่วโมง จากนั้นจึงเคลื่อนตัวออกมา การให้ลูกของเพศเมียคราวละ 128 ตัว โดยมีอัตราส่วนค่อนข้างคงที่ คือเพศผู้ต่อเพศเมีย อัตรา 1 : 40

ไรดีดสามารถเข้าทำลายโดยกัดกินเส้นใยเห็ดหลายชนิดเป็นอาหาร เช่น เห็ดเป๋าฮื้อ เห็ดนางรม และเห็ดนางรมภูฐาน โดยพบการระบาดครั้งแรกที่ฟาร์มเกษตรกร ที่เขตบางขุนเทียน เชื่อว่าเป็นศัตรูที่ติดมากับเห็ดที่นำเข้าจากต่างประเทศ เนื่องจากไรเห็ดชนิดนี้ดีดตัวได้ไกล จึงทำให้สามารถแพร่กระจายไปได้อย่างรวดเร็วและจะระบาดรุนแรงในช่วงอากาศค่อนข้างร้อนต่อเนื่องกับช่วงต้นฤดูฝน ตั้งแต่เดือนเมษายนไปจนถึงเดือนตุลาคม แต่ไรดีดชนิดนี้จะไม่ทำลายเห็ดขอนขาว เห็ดหูหนู เห็ดนางฟ้า เห็ดแครง เห็ดกระด้าง และเห็ดหอม

วิธีป้องกันและกำจัดไรดีดของเห็ด

เนื่องจากไรดีดมีขนาดเล็กมาก การป้องกันไว้ก่อนเป็นวิธีที่ดีที่สุด เพราะหากเกิดการระบาดขึ้นแล้วมักจะสายเกินแก้ การสร้างโรงเรือนขนาดเล็กให้แยกโรงเรือนเพาะเห็ดและโรงเรือนบ่มเส้นใยออกจากกัน เพื่อให้มีเวลาพักทำความสะอาดโรงเรือนได้ ให้กำจัดก้อนเชื้อที่เก็บดอกเห็ดไปแล้ว เผาหรือฝังหรือนำไปเก็บรวมไว้ให้ห่างจากโรงเรือนเพาะเห็ดอย่างน้อยมีระยะทาง 1.5 กิโลเมตร การซื้อก้อนเชื้อต้องมั่นใจว่าได้จากแหล่งที่ไม่มีไรดีดระบาดอยู่ หมั่นทำความสะอาดห้องถ่ายเชื้อ โรงบ่มเชื้อ และโรงเรือนเปิดดอกหลังเก็บดอกแล้ว บุคคลภายนอกที่จะเข้าไปในโรงเรือนต้องล้างมือและเท้าให้สะอาดเสียก่อน ในระยะมีการระบาดของไรดีดรุนแรงให้เปลี่ยนมาเพาะเห็ดชนิดอื่นแทนเห็ดนางรม หมั่นตรวจดูก้อนเชื้อขณะบ่มเส้นใย โดยใช้กล้องขยาย ขนาดขยาย 10 เท่า ส่องดูตามเส้นใย หากพบว่ามีไรดีดให้ทำลายถุงก้อนเชื้อทิ้งทันที ในกรณีจำเป็นที่ไม่สามารถจะหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมีได้ ให้ใช้อมิทราซ อัตรา 40 ซีซี ต่อน้ำ 1 ปี๊บ หรือไพริดาเบน อัตรา 15 กรัม ต่อน้ำ 1 ปี๊บ ฉีดพ่นกำจัดไรไม่เกิน 4 ครั้ง ต่อการเพาะเห็ด 1 รุ่น การฉีดพ่นสารเคมีกำจัดไรดีดให้ฉีดพ่นในโรงเรือน หลังจากนำก้อนเชื้อออกไปหมดแล้ว โดยเฉพาะที่ฝาผนัง ชั้นวางและบริเวณรอบโรงเรือนด้านนอก ฉีดพ่นพื้นห้องถ่ายเชื้อ ก่อนถ่ายเชื้อทุกครั้งและฉีดที่ถุงก้อนเชื้อระยะบ่มเส้นใยทุกๆ 7 วัน 2-3 ครั้ง จะช่วยลดความเสียหายจากไรดีดได้ในระดับที่น่าพอใจ

หัวใจสำคัญในการเพาะเห็ดคือความสะอาด ขอให้ตระหนักถึงเรื่องดังกล่าวไว้ให้มาก แล้วความสำเร็จในการเพาะเห็ดอยู่แค่เอื้อม