การเพาะเมล็ดอินทนิล (ตะแบก)
วิธีการเพาะเมล็ดและการเลี้ยงดูกล้าไม้อินทนิล หรือตะแบกนั้นคงไม่ยากเย็น เกินความสามารถของเรา ๆ ท่าน ๆ ถ้าได้เริ่มต้นอย่างที่ว่านี้
ก่อนที่จะลงมือปฏิบัติเพื่อเพาะพันธุ์กล้าไม้ เราควรทราบเกี่ยวกับ เมล็ดพันธุ์และการเก็บรักษาก่อนเพื่อที่เราจะได้กล้าที่สมบูรณ์นำไปปลูกต่อไป เมล็ดพันธุ์และการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ที่ดี นอกจากจะต้องมีการผสมของเชื้อผสมพันธุ์ตัวผู้และตัวเมียแล้วเมล็ดพันธุ์จะต้องมีการสะสมอาหาร สำรองไว้ภายในเมล็ดเป็นอย่างดี เพราะในการเจริญของกล้าไม้ในระยะแรกต้องอาศัยธาตุอาหารที่สะสมอยู่ภายในเมล็ด เมล็ดที่มีธาตุอาหารสะสมอยู่มากจะมีน้ำหนักมาก หรือลักษณะเมล็ดเต่งตึง เมื่อนำไปเพาะจะมีอัตราการงอกที่สม่ำเสมอและให้กล้าไม้ที่แข็งแรง สามารถทนทานต่อสภาพแวดล้อมหรือโรคและแมลงได้ดี การเก็บเมล็ดพันธุ์ไม้โดยทั่วไปมักจะเก็บจากต้นแม่ที่มีลักษณะสมบูรณ์ แข็งแรง เลือกเก็บเฉพาะเมล็ดหรือผลที่แก่เต็มที่แล้ว
การเก็บเมล็ดจะต้องสังเกต
1. การเปลี่ยนสีของผล ผลส่วนใหญ่จะมีสีเขียว เมื่อผลแก่ก็จะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง สีแดง หรือสีน้ำตาล
2. การแห้งของเนื้อผล เป็นลักษณะ เด่นอีกอย่างหนึ่งที่แสดงว่าผลแก่ เช่น ผลประดู่ ซึ่งจะเปลี่ยนจากสีเขียว เป็นสีน้ำตาลและมีลักษณะแห้ง
3. การร่วงหล่นของผลตามธรรมชาติ ก็เป็น การแสดงว่าผลแก่
4. การแตกของผล การนิ่มตัวของผลก็เป็นลักษณะที่แสดงว่าผลนั้นแก่ เมล็ดพันธุ์ต่างชนิดกัน ย่อมจะรักษาความสามารถ ในการงอกไว้ให้คงสภาพเดิมได้ในระยะเวลายาวและสั้นต่างกัน บางชนิดอาจจะเก็บรักษาไว้ได้นานหลายสิบปี แต่บางชนิดอาจเก็บรักษาไว้ได้ในระยะเวลาอันสั้นเพียงไม่กี่วัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสรีรวิทยาของเมล็ดเอง
ตัวการที่ทำให้เมล็ดเสียหาย ได้แก่ แมลง เห็ดรา และสภาพแวดล้อมในการเก็บรักษา เช่น อุณหภูมิและความชื้น ความสามารถในการงอกของเมล็ดพันธุ์พืชขึ้นอยู่กับอัตราความเสื่อมตัว ของเมล็ดพันธุ
อัตราความเสื่อมของเมล็ดพันธุ์เกิดขึ้นเนื่องมาจาก
1. ชนิดของเมล็ดพันธุ์ เมล็ดพันธุ์บางชนิดจะมีอายุของการเก็บรักษา ในระยะเวลาอันสั้น เนื่องมาจาก เมล็ดเสียความงอกได้เร็ว เมื่อเมล็ดพันธุ์เหล่านี้หล่นถึงพื้นดิน ถ้าสภาพของผิวดินเหมาะสมในการงอก เมล็ดก็จะงอกทันที ดังนั้นการเพาะเมล็ดพันธุ์พืชที่มีอายุการเก็บรักษาในระยะเวลาสั้น ควรที่จะต้องรีบทำการเพาะในทันที หลังจากเมล็ดนั้นหล่น ลงจากต้น ในทางตรงข้ามเมล็ดพันธุ์พืชบางชนิดมีความสามารถในการ งอกยาวนาน เก็บ เมล็ดไว้นานเป็นปี เมื่อนำมาเพาะก็จะงอกเป็นต้นกล้าได้ เพราะเมล็ดพันธุ์ดังกล่าวมีเปลือกแข็ง น้ำและอากาศผ่านเข้าสู่ภายในของเมล็ดไม่ได้ เมื่อเปลือกของเมล็ดยัง มีสภาพเป็นปรกติเหมือนเดิม เมล็ดก็จะมีความสามารถในการงอกตลอดไป
2. การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ การจะรักษาเมล็ดพันธุ์ให้คงความสามารถ ในการงอกอยู่ได้นาน จะต้องลดอัตราการหายใจของเมล็ดพันธุ์ ควบคุมความชื้นภายในเมล็ดและควบคุมอุณหภูมิในการเก็บรักษาจะต้องให้พอเหมาะกับเมล็ดพันธุ์ชนิดนั้น ๆ ถ้าต้องการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ ให้มีอายุอยู่ได้นาน ๆ จำเป็นจะต้องลดความชื้นภายในเมล็ดให้เหลือประมาณ 4-6 % เสียก่อนโดยการรมยาเมล็ดพันธุ์เพื่อทำลายแมลงศัตรูพืชหรือคลุกด้วยยาเอพรอน -35 เพื่อป้องกันเชื้อราเสียก่อนก็ได้ เสร็จแล้วก็บรรจุเมล็ดพันธุ์ลงในกระป๋องโลหะที่มีฝาปิดมิดชิดเพื่อป้องกันความชื้น แล้วนำไปเก็บไว้ในตู้เย็นที่มีอุณหภูมิต่ำประมาณ 30 - 50 องศาฟาเรนไฮต์ จะช่วยยืดอายุการเก็บ รักษาเมล็ดพันธุ์พืชที่มีอายุสั้นได้เป็นอย่างดี
เมล็ดพันธุ์ที่เราเก็บมาจากต้นแม่หรือเมล็ดพันธุ์ที่เราได้รับจากแหล่งต่าง ๆ เราไม่อาจทราบถึงความสามารถในการงอกของเมล็ดพันธุ์เหล่านั้นได้ แต่ก็มีหลักอยู่ว่าเมื่อได้ เมล็ดพันธุ์มาแล้วควรรีบเพาะทันทีจะทำให้มีเปอร์เซ็นต์การงอกสูง
ก่อนที่จะลงมือปฏิบัติเพื่อเพาะพันธุ์กล้าไม้ เราควรทราบเกี่ยวกับ เมล็ดพันธุ์และการเก็บรักษาก่อนเพื่อที่เราจะได้กล้าที่สมบูรณ์นำไปปลูกต่อไป เมล็ดพันธุ์และการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ที่ดี นอกจากจะต้องมีการผสมของเชื้อผสมพันธุ์ตัวผู้และตัวเมียแล้วเมล็ดพันธุ์จะต้องมีการสะสมอาหาร สำรองไว้ภายในเมล็ดเป็นอย่างดี เพราะในการเจริญของกล้าไม้ในระยะแรกต้องอาศัยธาตุอาหารที่สะสมอยู่ภายในเมล็ด เมล็ดที่มีธาตุอาหารสะสมอยู่มากจะมีน้ำหนักมาก หรือลักษณะเมล็ดเต่งตึง เมื่อนำไปเพาะจะมีอัตราการงอกที่สม่ำเสมอและให้กล้าไม้ที่แข็งแรง สามารถทนทานต่อสภาพแวดล้อมหรือโรคและแมลงได้ดี การเก็บเมล็ดพันธุ์ไม้โดยทั่วไปมักจะเก็บจากต้นแม่ที่มีลักษณะสมบูรณ์ แข็งแรง เลือกเก็บเฉพาะเมล็ดหรือผลที่แก่เต็มที่แล้ว
การเก็บเมล็ดจะต้องสังเกต
1. การเปลี่ยนสีของผล ผลส่วนใหญ่จะมีสีเขียว เมื่อผลแก่ก็จะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง สีแดง หรือสีน้ำตาล
2. การแห้งของเนื้อผล เป็นลักษณะ เด่นอีกอย่างหนึ่งที่แสดงว่าผลแก่ เช่น ผลประดู่ ซึ่งจะเปลี่ยนจากสีเขียว เป็นสีน้ำตาลและมีลักษณะแห้ง
3. การร่วงหล่นของผลตามธรรมชาติ ก็เป็น การแสดงว่าผลแก่
4. การแตกของผล การนิ่มตัวของผลก็เป็นลักษณะที่แสดงว่าผลนั้นแก่ เมล็ดพันธุ์ต่างชนิดกัน ย่อมจะรักษาความสามารถ ในการงอกไว้ให้คงสภาพเดิมได้ในระยะเวลายาวและสั้นต่างกัน บางชนิดอาจจะเก็บรักษาไว้ได้นานหลายสิบปี แต่บางชนิดอาจเก็บรักษาไว้ได้ในระยะเวลาอันสั้นเพียงไม่กี่วัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสรีรวิทยาของเมล็ดเอง
ตัวการที่ทำให้เมล็ดเสียหาย ได้แก่ แมลง เห็ดรา และสภาพแวดล้อมในการเก็บรักษา เช่น อุณหภูมิและความชื้น ความสามารถในการงอกของเมล็ดพันธุ์พืชขึ้นอยู่กับอัตราความเสื่อมตัว ของเมล็ดพันธุ
อัตราความเสื่อมของเมล็ดพันธุ์เกิดขึ้นเนื่องมาจาก
1. ชนิดของเมล็ดพันธุ์ เมล็ดพันธุ์บางชนิดจะมีอายุของการเก็บรักษา ในระยะเวลาอันสั้น เนื่องมาจาก เมล็ดเสียความงอกได้เร็ว เมื่อเมล็ดพันธุ์เหล่านี้หล่นถึงพื้นดิน ถ้าสภาพของผิวดินเหมาะสมในการงอก เมล็ดก็จะงอกทันที ดังนั้นการเพาะเมล็ดพันธุ์พืชที่มีอายุการเก็บรักษาในระยะเวลาสั้น ควรที่จะต้องรีบทำการเพาะในทันที หลังจากเมล็ดนั้นหล่น ลงจากต้น ในทางตรงข้ามเมล็ดพันธุ์พืชบางชนิดมีความสามารถในการ งอกยาวนาน เก็บ เมล็ดไว้นานเป็นปี เมื่อนำมาเพาะก็จะงอกเป็นต้นกล้าได้ เพราะเมล็ดพันธุ์ดังกล่าวมีเปลือกแข็ง น้ำและอากาศผ่านเข้าสู่ภายในของเมล็ดไม่ได้ เมื่อเปลือกของเมล็ดยัง มีสภาพเป็นปรกติเหมือนเดิม เมล็ดก็จะมีความสามารถในการงอกตลอดไป
2. การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ การจะรักษาเมล็ดพันธุ์ให้คงความสามารถ ในการงอกอยู่ได้นาน จะต้องลดอัตราการหายใจของเมล็ดพันธุ์ ควบคุมความชื้นภายในเมล็ดและควบคุมอุณหภูมิในการเก็บรักษาจะต้องให้พอเหมาะกับเมล็ดพันธุ์ชนิดนั้น ๆ ถ้าต้องการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ ให้มีอายุอยู่ได้นาน ๆ จำเป็นจะต้องลดความชื้นภายในเมล็ดให้เหลือประมาณ 4-6 % เสียก่อนโดยการรมยาเมล็ดพันธุ์เพื่อทำลายแมลงศัตรูพืชหรือคลุกด้วยยาเอพรอน -35 เพื่อป้องกันเชื้อราเสียก่อนก็ได้ เสร็จแล้วก็บรรจุเมล็ดพันธุ์ลงในกระป๋องโลหะที่มีฝาปิดมิดชิดเพื่อป้องกันความชื้น แล้วนำไปเก็บไว้ในตู้เย็นที่มีอุณหภูมิต่ำประมาณ 30 - 50 องศาฟาเรนไฮต์ จะช่วยยืดอายุการเก็บ รักษาเมล็ดพันธุ์พืชที่มีอายุสั้นได้เป็นอย่างดี
เมล็ดพันธุ์ที่เราเก็บมาจากต้นแม่หรือเมล็ดพันธุ์ที่เราได้รับจากแหล่งต่าง ๆ เราไม่อาจทราบถึงความสามารถในการงอกของเมล็ดพันธุ์เหล่านั้นได้ แต่ก็มีหลักอยู่ว่าเมื่อได้ เมล็ดพันธุ์มาแล้วควรรีบเพาะทันทีจะทำให้มีเปอร์เซ็นต์การงอกสูง
